Prawo wykroczeń

Wykroczenia stanowią odrębne czyny karalne, oddzielone od przestępstw i poddane odrębnej regulacji. W prawie wykroczeń obowiązuje zakaz stosowania analogii i wykładni rozszerzającej na niekorzyść sprawcy. Podstawą odpowiedzialności za wykroczenie nie może być tylko podobieństwo do czynu opisanego w ustawie, ale pełna zgodność badanego zachowania z takim opisem. Postępowanie w sprawach o wykroczenia jest postępowaniem odrębnym od postępowania karnego i dotyczy czynów o łagodniejszym stopniu szkodliwości społecznej.

W postępowaniu w sprawach o wykroczenia nie występuje oskarżony ani też podejrzany, ale obwiniony. Obwinionym jest osoba, przeciwko której wniesiono wniosek o ukaranie w sprawie o wykroczenie. Podstawę do wszczęcia postępowania stanowi wniosek o ukaranie złożony przez organ uprawniony do występowania w charakterze oskarżyciela publicznego w danej sprawie. W postępowaniu w sprawach o wykroczenie obwiniony może korzystać z pomocy obrońcy.

Orzekanie w sprawach o wykroczenia następuje w postępowaniu zwyczajnym, przyspieszonym, nakazowym. Orzekanie w postępowaniu zwyczajnym następuje wówczas, gdy brak jest podstaw do rozpoznania sprawy w postępowaniu przyspieszonym lub nakazowym.

Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia przewiduje także tryb mandatowy. W przypadkach wskazanych w ustawie i na zasadach w niej określonych organ może nałożyć grzywnę w drodze mandatu karnego. Mandat karny nie należy do sfery orzekania, lecz jedynie zastępczo rozstrzyga sprawy o wykroczenie. Postępowanie mandatowe prowadzi Policja, a także inne organy, ale ograniczonym zakresie, na przykład organ Państwowej Inspekcji Pracy.